كلون سازى چيست؟

مراد از كلون سازى به وجود آوردن موجوداتى است كه از نظر ژنتيكى مشابه يكديگرند. از دو طريق ايجاد چنين نمونه اى امكان پذير است: تقسيم جنينى يا انتقال هسته سلولى. در تقسيم جنينى، جنين در مراحل اوليه رشد خود به دو يا بيش از دو قسمت تقسيم شده و هر قسمت تبديل به يك موجود مستقل مى شود. هر تكه از جنين قابليت آن را دارد كه به يك بلاستوسيست و از آن طريق به يك جنين كامل تبديل شود. از همين طريق است كه دوقلوهاى تك تخمى به وجود مى آيند كه از نظر ژنتيكى با يكديگر تفاوتى ندارند. كلون سازى از طريق تقسيم جنين در حيواناتى نظير گوسفند، موش و ميمون صورت گرفته است. از همين شيوه در انسان تا قبل از مرحله اتصال جنين به ديواره رحم استفاده شده است. اخيراً انجمن پزشكى توليدمثل آمريكا اعلام كرده است كه كلون سازى انسان از طريق تقسيم جنينى يك روش پزشكى است كه مى بايست تحت كنترل اخلاقى قرار گيرد چرا كه تعداد بلاستوسيست هاى قابل لانه گزينى در برخى از شيوه هاى درمان نابارورى از اين طريق افزايش مى يابد. در هر حال بايد در نظر داشت تعداد دفعاتى كه مى توان يك جنين را تقسيم كرد محدود است. علاوه بر اين در اين شيوه، موجود كلون شده فقط يك توده سلولى است و هيچ شباهتى به موجود بالغ زنده ندارد. در شيوه دوم كلون كردن يا انتقال سلولى از اين محدوديت ها خبرى نيست. انتقال هسته  سلولى (يا دقيق تر انتقال هسته سلول هاى غيرزايا(جسمى) به طور نظرى شيوه ساده اى است. محتويات هسته يك تخمك خارج شده و محتويات هسته يك سلول سوماتيك (سلول بدنى يا غيرجنسى) به جاى آن وارد مى شود حاصل اين تعويض ايجاد يك زيگوت يا سلول تخم است كه مى تواند تبديل به يك موجود كامل شود. چنين زيگوت بازسازى شده اى قابليت آن را دارد كه از طريق تقسيم سلولى به يك بلاستوسيست تبديل شده و پس از آن در ديواره رحم لانه گزينى كند. اگر انسانى از اين طريق به وجود آيد دقيقاً شبيه به انسانى خواهد بود كه صاحب سلول هاى سوماتيك بوده است. دو شيوه اساساً متفاوت كلون سازى انسانى وجود دارد: كلون سازى توليد مثلى و كلون سازى درمانى. به وجود آوردن يك نوزاد شبيه به موجود ديگرى كه وجود دارد موضوع مجادلات اخلاقى و حقوقى متعددى است. با وجود اين برخى از پزشكان اين شيوه را به عنوان آخرين ابزار براى زوج هايى توصيه مى  كنند كه به هيچ وسيله ديگر نمى توانند صاحب نوزاد شوند. هدف از كلون سازى درمانى ايجاد سلول هاى بنيادى است كه مشابه سلول هاى بنيادى خود بيمار است. اين سلول هاى بنيادى مى توانند بعداً جانشين سلول هاى سوماتيكى شده تا بيمارى هاى منجر به تخريب سلولى را معالجه كنند. اعتراضات متعدد علمى و اخلاقى بر هر دو شيوه كلون سازى وجود دارد كه موضوع اين نوشته است. علاوه بر اين اعتراضات اخلاقى و مذهبى ديگرى در مورد كلون سازى وجود دارد كه از حوصله اين مقاله خارج است.

همسانه سازي يا كلونينگ از ديرباز در طبيعت به صورت يك امر عادي و به عنوان يك روش تكثير غير جنسي رخ مي داده است.
اصولاً همسانه سازي فرآيند تكثير غير جنسي و توليد موجود زنده همانند تك والد خود مي باشد. بنابراين اين امر به هيچ وجه غير طبيعي نمي باشد و در بعضي موجودات يك نوع روش تكثير به شمار مي رود.
در موجودات تك سلولي در اثر تقسيم سلول، دو سلول يكسان به وجود مي آيد كه از نظر ذخيره ژنتيكي كاملاً مشابه يكديگر و والد خود مي باشند، مانند باكتريها كه با تقسيم هاي متوالي يك سلول اوليه توده اي سلولي به وجود مي آيد كه كلني نام دارد.
اما همسانه سازي فقط در موجودات تك سلولي مانند باكتري و مخمر به عنوان يك روش تكثير غير جنسي ديده نمي شود، بلكه در تعدادي از موجودات پرسلولي مانند بعضي نرم تنان و ميگوها نيز مشاهده شده است.
در توليد مثل رويشي كه نوعي تكثير غير جنسي مي باشد تمامي موجود زنده يا بخشي از آن به عنوان واحد توليد مثل عمل مي كند. در موجودات تك سلولي، كل سلول به عنوان واحد توليد مثلي و از راه تقسيم، عمل تكثير صورت مي دهد ولي در بعضي موجودات پرسلولي فقط بخشي از موجود به صورت واحد توليد مثلي عمل مي كند و موجود جديدي را توليد مي كند. توليد مثل رويشي در جانداران پر سلولي به دو صورت در طبيعت مشاهده مي شود. در روش اول كه جوانه زدن نام دارد، يك يا چند موجود جديد به تدريج در سطح بدن موجود زنده يا بخشي از آن، مانند قطعه از برگ گياه، شكل مي گيرند و پس از مدتي از والد اصلي جدا مي شوند و زندگي مستقل خود را به عنوان يك موجود ديگر آغاز مي كنند. اين پديده به وفور در گياهان و جانوراني مانند هيدر يا انواع اسفنجها ديده مي شود.
در روش ديگر كه قطعه قطعه شدن نام دارد، جاندار مبادرت به قطعه قطعه كردن خود مي نمايد و هر يك از قطعات تبديل به يك موجودي مستقل ميگردد و به اين ترتيب عمل توليد مثل صورت مي گيرد. اين نوع تكثير در بعضي جلبك ها، خزه ها، كرمها و شقايق دريايي ديده ميشود.
نوپديدي نيز روشي جالب و مشابه تكثير به روش قطعه قطعه شدن مي باشد كه در آن بخشي از بدن جاندار كه بنا به دليل مختلف جدا شده است، توسط جاندار ترميم شده و از نو پديد مي آيد و در بعضي موارد بخش كوچكتر جدا شده مانند قطعه اي از گياه، بازوي قطعه شده ستاره دريايي و يا قطعه اي از يك كرم خاكي خود تبديل به موجود جديد و كاملي مي شود. لازم به ذكر است كه در موجودات عاليتر امكان ترميم بافت از دست داده و همچنين امكان موفقيت در همسانه سازي كاهش مي يابد و اين روند را مي توانيد در گياه، كرم، ستاره دريايي و در نهايت انسان مشاهده كرد.
تمامي اين روشهاي توليد مثلي، از موارد تكثير غير جنسي مي باشند كه هر گاه شرايط محيطي مناسب فراهم آيد، بدون نياز به بافت يا اندام تخصص يافته اي، توليد موجودي كاملاً همانند پايه والدي صورت مي گيرد.